عزت نفس یکی از مقوله های بسیار مهم در روان شناسی به شمار می رود که در زندگی افراد نقش حیاتی ایفا می کند . به طور کلی عزت نفس را می توان معادل احترام به خود یا خود ارزشی دانست .

عزت نفس از چنان اهمیتی در زندگی افراد برخوردار است که تاکنون مطالعات بسیار گسترده و متنوعی بر روی آن انجام شده است . مقوله عزت نفس مانند یک طیف می باشد که هر دو سر طیف یعنی عزت نفس  بسیار پایین و عزت نفس بسیار بالا می تواند تاثیرات نامطلوب بسیاری را به دنبال داشته باشد.

به عبارتی می توان گفت مطلوب ترین حالت عزت نفس در میانه طیف و به صورت متعادل است .در ادامه این مطلب به معرفی دقیق مفهوم عزت نفس و اهمیت آن در زندگی اشخاص خواهیم پرداخت و شما نیز برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید با ما در مایندر همراه باشید.

معنای عزت نفس :

عزت نفس به معنای نگرش کلی یک فرد نسبت به خود است که این نگرش می تواند مثبت یا منفی باشد. در این احساس کلی افراد به سنجش میزان ارزشمندی خود می پردازند و وجود خود را مورد تایید یا رد قرار می دهند . عزت نفس یک عامل مهم در شخصیت افراد به شمار می رود و عوامل بسیار مختلف و متفاوتی می تواند در تغییر یا بالا و پایین بودن آن تاثیر گذار باشد.

از جمله مهم ترین عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• شخصیت افراد : یکی از معروف ترین نظریه های روان شناسی که با نام نظریه پنج عاملی نئو شناخته می شود بیان می کند که فاکتورهای برون گرایی ، توافق پذیری و گشودگی نسبت به تجربه در شخصیت افراد ارتباط مستقیم با میزان عزت نفس در آن ها دارد.
• ژنتیک : تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان داده اند که افرادی که از نظر ژنتیکی گیرنده آدنین فعال تری دارند از نظر شخصیتی نسبت به استرس و مهارت های اجتماعی حساس تر هستند و در نتیجه از عزت نفس پایین تری برخوردارند.
• محیط زندگی و تجربیات : طبق بررسی های انجام شده در این زمینه می توان به این نتیجه رسید که افرادی که در محیط های نامناسب اجتماعی و فرهنگی رشد کرده اند یا در دوران کودکی تجربیات تلخی را پشت سر گذاشته اند در آینده خود و در سنین بزرگسالی درصد بیشتری از کمبود عزت نفس را تجربه خواهند کرد.

اهمیت عزت نفس :

همانطور که در بالا ذکر شد طبیعی ترین حالت عزت نفس و مفید ترین حالت آن زمانی رخ می دهد که عزت نفس افراد در یک حالت متعادل قرار بگیرد .

افرادی که عزت نفس بسیار پایینی را در زندگی تجربه می کنند با مشکلات بسیار زیادی مواجه خواهند شد که از جمله این مشکلات می توان به افسردگی ، عدم داشتن انگیزه ، ترس و اضطراب اجتماعی و .. اشاره کرد.

عزت نفس پایین جلوی پیشرفت افراد در زندگی را خواهد گرفت و موجب می شود که فرد نسبت به هر موضوعی دید منفی و ناامیدانه داشته باشد و نتواند در راستای پیشرفت خود در زندگی گامی را بردارد.

هم چنین افرادی که عزت نفس بسیار بالایی را تجربه می کنند به حالت هایی از خودشیفتگی خواهند رسید که در زندگی برای آن ها مشکلاتی به وجود خواهد آمد . افراد در این حالت خود را از هر انسان دیگری بالا تر می بینند و به همین علت در زندگی شخصی و اجتماعی خود توانایی برقراری روابط صحیح و مناسب را از دست می دهند و ممکن است به گونه ای از سمت اطرافیان و دوستان خود طرد شوند.

در حالت متعادل و صحیح عزت نفس ؛ فرد دید مثبتی نسبت به خود داشته و توانایی های خود را به صورت منطقی ارزیابی می کند . این دید مثبت موجب افزایش انگیزه در فرد می شود و کمک می کند تا در جهت دستیابی به خواسته ها و اهداف خود گام بردارد و در مسیر پیشرفت خود در زندگی تلاش کند.

به همین دلیل است که روان شناسان بر روی اهمیت عزت نفس تاکید بسیار کرده اند و از آن به عنوان یکی از کلیدی ترین فاکتور های زندگی سالم یاد کرده اند.

عزت نفس در روان شناسی :

علاوه بر تحقیقات بسیار گسترده ای که بر روی این مقوله انجام شده است ، از عزت نفس در نظریه دانشمندان بزرگ نیز بسیار یاد شده است. یکی از معروف ترین این نظریه ها با نام هرم سلسله مراتب نیاز های مازلو یاد می شود.

در این نظریه بیان می شود که هر انسانی در زندگی دارای نیاز های مختلفی است که هر کدام از این نیاز ها در یک سلسله مراتب خاص قرار می گیرد و طبق اهمیت خود دسته بندی می شود .

نیاز ها در یک هرم دسته بندی می شوند که پایین ترین نیاز ها ، مربوط به بقا بوده و ارزشمند ترین نیازها در مراحل بعدی مورد توجه افراد قرار می گیرند . هم چنین در این نظریه بیان می شود که تا نیاز های پایه ای بر طرف نشود ، فرد به دنبال نیاز های طبقات بالاتر نخواهد رفت .

در این نظریه، نیازهای آدمی در پنج طبقه قرار داده شده‌اند که به ترتیب عبارتند از:

1. نیاز های زیستی و فیزیولوژیک : این نیاز ها که پایه ای ترین نیاز های انسان به شمار می رود شامل نیاز به آب ، غذا ، پوشاک ، مسکن و .. می شوند.
2. نیاز به امنیت : در درجه دوم و پس از برطرف کردن نیاز های زیستی ، انسان ها به دنبال تامین نیاز خود به امنیت هستند که بتوانند حیات خود را به راحتی و در آرامش ادامه دهند
3. نیاز های اجتماعی : در این مرحله افراد تمایل به پذیرش در اجتماع داشته و تلاش می کنند تا روابط اجتماعی خود با دیگران را تشکیل دهند
4. نیاز به احترام و عزت نفس : در این مرحله که تاکید بسیاری بر روی عزت نفس دارد بیان می شود که پس از برطرف کردن نیاز های پیشین ، فرد تمایل دارد تا عزت نفس خود را قوی کند و مورد احترام دیگر انسان های جامعه قرار بگیرد. در این زمان فرد تلاش می کند تا با قوی کردن عزت نفس خود به پیشرفت در زندگی دست پیدا کند
5. نیاز به خود شکوفایی : در مرحله پایانی و پس از تثبیت عزت نفس ، فرد تلاش می کند تا به موفقیت های مختلف با استفاده از ویژگی های شخصیتی خود در زندگی دست پیدا کند.

کلام پایانی :

عزت نفس یکی از کلیدی ترین ویژگی های شخصیتی در زندگی به شمار می رود که در صورت پایین یا بالا بودن بیش از حد می تواند زندگی نرمال انسان ها را از بین ببرد و مشکلات بسیاری را در طول جریان زندگی به وجود آورد.

اهمیت این مقوله در زندگی چنان زیاد است که از آن در نظریه های بزرگ و مهمی چون نئو ، نظریه مازلو و … یاد شده است.

یکی از بهترین راه ها برای افزایش یا متعادل کردن عزت نفس در زندگی استفاده از تکنیک ها و مهارت های خودآگاهی در مدیتیشن است که فرد با استفاده از نزدیک شدن به خود و دریافت آرامش می تواند عزت نفس درست و متعادلی را تجربه کند.